Voor sommige muzikanten is drummen een hobby, voor anderen een passie. Voor Andrew Neiman is het zijn leven én toekomst. De 19-jarige studeert aan het Shaffer Conservatorium, één van de meest prestigieuze muziekacademies ter wereld, heeft maar één doel: een nalatenschap scheppen dat het werk van jazzlegende Buddy Rich kan evenaren. Hierbij trekt hij de aandacht van Terence Fletcher, een dirigent met een gouden reputatie én met torenhoge eisen. Fletcher is een perfectionist en houdt er een nogal onorthodoxe manier op na om muzikale uitmuntendheid uit zijn pupillen te halen.
Een prestigieus filmfestival als Sundance mogen openen moet op zich al een droom zijn, maar om dan ook nog eens de Grand Jury prijs én de Publieksprijs in de wacht te mogen slepen, vormt toch wel een zeer indrukwekkende filmpremière. Toch was dit maar het begin van het succesverhaal . Uiteindelijk zou Whiplash wereldwijd maar liefst 49 awards van de 114 nominaties weten te verzilveren. En dat allemaal voor een debuut van Damien Chazelle als regisseur. Maar hoe voelt de film tien jaar later aan?
Hij blijft de pannen van het dak spelen! Met virtuoze verfijndheid dirigeert Chazelle een psychologisch intens samenspel van beeld en muziek dat uitmondt in een geweldige wedijver tussen twee onbuigzame geesten. Ambitie, toewijding en bovenal absolute perfectie stuwen het verhaal voort, terwijl geweldig camerawerk en lichtspel de juiste gravitas aan de toch al intense scènes geeft.
Het resulteert in een muziekdrama vol destructie én zelfdestructie waarin excellentie centraal staat. No pain, no gain voor zij die de top van de jazzwereld willen bereiken en Andrew Neiman is iemand die dat wil, ongeacht de persoonlijke prijs die moet betaald worden. Miles Teller straalt in de rol van deze gemotiveerde topmuzikant en wordt dan ook maar door één personage, en acteur, overschaduwt: dirigent Terence Fletcher, gespeeld door – trommelgeroffel graag – de legendarische J. K. Simmons. Deze Hollywood-veteraan toont in de rol van deze maniakale muziekmaestro zijn veelzijdigheid en zet een antagonist neer zoals we ze maar zelden zien.
Hij is een genadeloze sterrenmaker, het jazzdirigent-equivalent van drilsergeant Hartman in Full Metal Jacket van Stanley Kubrick, met een onwrikbare nultolerantie voor een gebrek aan perfectie. Diezelfde perfectie zien we trouwens ook in J. K. Simmons’ acteerwerk. Subtiel en toch zo veelzeggend, elke blik, elke frons, elke minieme handbeweging is er één met doel en is niet zelden manipulatief: een instrument dat deze muzikale maestro als geen ander beheerst en met gemak hanteert, als een monstermentor, die het beste uit zijn leerlingen wil halen, ongeacht of dat ook het beste is voor die pupil zelf. En toch zien we hier en daar wat menselijkheid doorschemeren. Het is een beklijvende performance die Simmons meerdere awards opleverde, onder meer de Oscar voor Beste Mannelijke Bijrol.
Wat de meesterwerkstatus van deze film weet te bestendigen, is zonder twijfel de muziek zelf, waarvoor het een Oscar kreeg voor Beste Geluidsmix en het is niet moeilijk om te horen waarom. Je moet geen jazzliefhebber zijn om onder de indruk te zijn van de krachtige muziekstukken die het geheel ondersteunen. Meer zelfs, het zou wel eens kunnen helpen mocht je geen jazzenthousiasteling zijn. De meeste kritiek die de film kreeg, kwam uit deze hoek, over hoe ver Fletcher ongestoord kon gaan, maar ook hoe weinig de muzikanten over muziek zelf filosoferen. Een fair punt.
De focus ligt dan ook voor op het gewicht van de thema’s. De enkele aangename personages zijn beperkt tot de bijrollen, terwijl onze twee muziektitanen, elk op hun eigen manier uitblinken in het opwekken van antipathie. Arrogantie en narcisisme zijn hen niet vreemd én heeft bijgevolg dat je je als kijker tot geen van beiden echt aangetrokken zal voelen. En toch is het een muziekfilm met de intensiteit van een oorlogsdrama; het is die formule die van Whiplash nog steeds een klassefilm maakt, ook 10 jaar na datum. Good Job…
Genre: psychologisch drama
Jaar: 2014
Regisseur: Damien Chazelle
Cast: Miles Teller, J.K. Simmons, Melissa Benoist, Paul Reiser
Land: USA
Speelduur: 106 minuten
