Nog nooit gehoord van Touko Valio Laaksonen wellicht? Toch wel, zeker als je weet dat zijn alias Tom Of Finland is, de ophefmakende homo-eroticatekenaar wiens uitdagende boeken met niets aan de verbeelding overlatende titels als Postal Rape, Pants Down Sailor!, Sex On The Train, Dick, Kake’s Horny Holiday: The Sexy Sunbather & Cock–Hungry Cops met in spannend zwart lederen pakken gesnoerde mannen met gepimpte torso’s en geprononceerde piemels op de ‘harde’ opvallende covers die in alle boekenwinkels en niet in het minst in de trendy Taschen-bookstores, naar je knipogen.
Is je nieuwsgierigheid geprikkeld? Rep je dan pijlsnel naar Dome Karukoski’s biopic Tom Of Finland en je komt te weten hoe en waardoor Touko Valio Laaksonen (1920-1991) als Tom Of Finland grote naam heeft gemaakt. Verwacht je echter niet aan een cinematografische biografie genre Lincoln, The Queen, My Week With Marilyn, Borg/McEnroe of Jackie, maar snel ook niet naar Tom Of Finland voor een flinke portie hardcore-seks of een flamboyante fallussenkermis. Nee, Tom Of Finland is een interessante, authentieke biografische prent met diepgang en historische accuraatheid die een bloedeerlijk en contextueel beeld schetst van het icoon dat Tom Of Finland was en eigenlijk nog altijd is.
De film opent in Wereldoorlog II waar Laaksonen als jonge luchtafweerofficier in het Finse leger een Russisch soldaat op een laffe manier ombrengt en tegelijkertijd een liefdesrelatie aanknoopt met een hoger Finse officier. Later zegt Laaksonen zelf over deze tumultueuze periode: “Die hele nazi-ideologie was natuurlijk verwerpelijk, maar ik ontwikkelde er een levenslange fobie voor leren laarzen en uiteraard tekende ik de soldaten want ze droegen op de koop toe ook nog de meest sexy uniformen.”
Belangrijk voor het verhaal van Tom Of Finland is dat hij als negentienjarige kunststudent de bombardementen-blackouts in WO II gebruikte om volop zijn seksualiteit te ontdekken al wist hij reeds op heel jonge leeftijd – hij begon op vijfjarige leeftijd licht ‘aangebrande’ strips te tekenen – dat mannen hem meer interesseerden dan vrouwen. Zijn grafische talenten ontwikkelde hij pas later tijdens zijn kunststudie in Helsinki.
Tot die tijd had de jonge Touko zich van naakte mannen alleen nog maar in zijn dromen een beeld kunnen vormen. Laaksonen werd geboren in een middenklasse-gezin in Kaarina, een rurale leefgemeenschap in het zuidwesten van Finland, in de buurt van de stad Turku. Als zoon van twee leerkrachten kwam de knaap meer in aanraking met muziek, beeldende kunst en literatuur, maar omdat Laaksonens geboortedorp zich op het platteland situeerde, kon hij de hem omringende robuuste houthakkers en flink uit de kluiten gewassen boerenknechten die later ook zijn tekeningen bevolkten, goed in het oog houden.
Laaksonens uitstekende kennis van de mannelijke anatomie vond dus zijn oorsprong in zijn jeugd toen hij zich verstopte in schuren om bonkige arbeiders en ruwe kinkels te observeren. De fietsers, bouwvakkers, politieagenten, houthakkers, zeemannen en andere masculiene stereotypes uit de arbeidersklasse die later zijn fantasie overmatig prikkelden, ontdekte Laaksonen pas écht eens hij student was. Doch hen aanraken, voelen en bevredigen kon hij pas tijdens de oorlog toen hij zichzelf ín en anderen vlot uit hun uniform wist te hijsen in verdoken omstandigheden achter struiken en bomen.
Na de oorlog in 1945 keerde hij terug naar zijn studies, maar verdwenen ook de uniformen uit het dagelijkse straatbeeld en zag de kunstenaar zich verplicht om zijn lusten opnieuw vooral op tekenpapier te botvieren. Bijkomend nadeel: in het naoorlogse Finland viel niet bepaald veel geld te verdienen met homo-erotische prenten en Laaksonen moest overschakelen naar freelance reclamewerk om brood op de plank te verdienen.
Nadat hij in 1956 werk had opgestuurd naar het beefcake-magazine Physique Pictorial en zij hem ‘Tom Of Finland’ doopten, groeide gestaag de vraag naar wat ooit zijn stiekeme tekenwerk was. De Tom Of Finland-legende was plotsklaps een feit. Door de versoepeling van de censuur tijdens de jaren zestig kon Tom zijn controversiële tekeningen makkelijker verspreiden, maar veranderde hij ook van stijl. Nu foto’s van naakte mannen plots wel openlijk konden, moest hij zijn geïdealiseerde en hypergespierde honken – veelal in vrijmoedige houdingen – voorzien van gigantische penissen en ontpopte hij zich daardoor stilaan tot een omstreden mega-masculieniserende homo-erotische fetisjkunstenaar.
Met de decriminalisering van mannelijke naaktheid, werd gay pornografie meer mainstream in homoculturen inclusief in Laaksonens werk. In 1973 publiceerde hij erotische stripboeken en verwierf hij bekendheid in de reguliere kunstwereld met aanstootgevende tentoonstellingen. In 1973 gaf hij zijn fulltime job op in het kantoor in Helsinki van McCanne-Erickson, een internationaal reclamebureau. Tegen het midden van de jaren 1970 benadrukte hij ook een fotorealistische stijl waardoor aspecten van de tekeningen meer fotografisch leken. Veel van zijn tekeningen zijn trouwens gebaseerd op foto’s al is er nooit sprake van een exacte reproductie ervan. De fotografische inspiratie wordt enerzijds gebruikt om levensechte, bijna ontroerende beelden te creëren met overtuigende en actieve houdingen en gebaren, terwijl Laaksonen de fysieke kenmerken overdrijft en zijn ideaal presenteert van mannelijke schoonheid en seksuele allure waarbij realisme en fantasie worden gecombineerd.
In 1979 richtte Laaksonen met zakenman en vriend Durk Dehner de Tom Of Finland-Company op. Vijf jaar later was het de beurt aan de Tom Of Finland-Foundation die zich voornamelijk inliet het verzamelen en bewaren van homo-erotische kunstwerken. De reikwijdte van de organisatie breidde zich uit naar erotische werken van alle soorten, gesponsorde wedstrijden, tentoonstellingen en legde de basis voor een museum van erotische kunst. Laaksonen werd een aanbeden icoon in de homo-subcultuur met een enorme culturele impact. Toen de aids-epidemie uitbrak, werd hij beschuldigd als een duivel die met zijn schofferende kunst ‘de nieuwe pest’ bevorderde. Laaksonen werd uiteindelijk in 1988 gediagnosticeerd met emfyseem. Hij stierf in 1991 als gevolg van een emfyseem-geïnduceerde beroerte.
Voor wie het werk van Tom Of Finland slechts vaagweg kent, is Dome Karukoski’s biopic een waar traktaat. De film is trouwens een intrigerend en meeslepend biografisch drama dat de decennialange periodes van Laaksonens leven overbrugt – van WO II en de repressie in het na-oorlogse Finland tot aan de seksuele revolutie in Amerika en de desastreuze aids-crisis – en bijna voorbeeldig illustreert hoe hij als underground tekenaar uitgroeide tot een internationaal symbool.
De Cypriotisch-Finse regisseur Karukoski verdient een pluim omdat hij erin slaagt om zich niet te laten verleiden om goedkoop in te zoomen op homoseksuele bacchanalen, exuberante fallus-orgieën of karikaturale macho-hedonisme, maar respect toont voor Laaksonen als mens en kunstenaar in zijn historische, sociale, relationele en maatschappelijke context.
Pekka Strang die de dubbele rol speelt van Touko Laaksonen en zijn alter ego Tom Of Finland, is perfect gecast. Tom Of Finland is een respectvol, puur en intrigerend eerbetoon aan het (wellicht) beroemdste gay-icoon aller tijden – in de loop van vier decennia produceerde hij maar liefst 3500 illustraties – want zijn kunst speelt ook nu nog een belangrijke rol in het promoten van zelfvertrouwen, een positief zelfbeeld en openheid in de homogemeenschap.
GENRE: drama, biografie
JAAR: 2017
REGISSEUR: Dome Karukoski
CAST: Pekka Strang, Seumas F. Sargent, Chris Myland
LAND : FINLAND
