Tijdens de winterdagen ligt Oostende er steeds wat verlaten bij, toch ademt de koningin der Vlaamse badsteden dag in dag een bruisend filmgevoel uit. Op de dag dat Frank Lammers aka Ferry Bouman zijn eigen ster op de Oostendse walk of fame mag gaan leggen hebben we een paar tientallen meters verderop in het uiterst gezellig Thermae Palace-hotel een tête à tête met Renée Soutendijk. De in Den Haag geboren actrice was vorig jaar te zien in de met Gouden Kalveren overladen Sweet Dreams en vanaf vandaag kan je haar zien in Neem Me Mee die op het Filmfestival van Oostende zijn première beleefde. Op de vraag of Fast Forward via een gesprek haar glansrijke carrière mocht overlopen antwoordde Renée volmondig ja!
Dag Renée, als fanboy dacht ik dat ik alles van je wist. Ontdek ik deze morgen nog dat jij je carrière begon als Olympische turnster!
Renée (lacht) : Dat is heel lang geleden hoor! Ik ben er mee gestopt op mijn veertiende. Maar toen ik negen jaar was zat ik inderdaad in het nationale team. We trainden voor de Olympische Spelen in München. Het was best wel een pittige tijd. Op je veertiende ga je je wel eens afvragen of dit nou hetgeen is wat je wil, want je moet je hiervoor toch wel het één en ander ontzeggen. Uiteindelijk heeft het me op jonge leeftijd heel wat doorzettingsvermogen en discipline bijgebracht. Ergens is het ook wel de voorbereiding geworden van wat ik later deed, in die zin dat je je ergens op voorbereidt, dat dan laat zien en waar je achteraf op beoordeeld wordt.
En uitgegroeid bent tot het Nederlandse filmicoon par excellence.
Renée: Nou ja, we waren met een aantal, hee? Je had ook nog Willeke Van Amelrooy en Monique Van De Ven. We hadden alle drie het geluk dat er in de jaren 70 en 80 enorm veel Nederlandse films werden gemaakt waar we elk onze eigen plek in hebben gevonden. Je moet het wel waar kunnen maken en het moet je ook gegund worden.
Als ik Pastorale 1943 en Het Meisje Met Het Rode Haar eventjes mag vergeten, lag bij jou de nadruk op de jaren 80 en dan kom je uiteindelijk bij Paul Verhoeven terecht. Had je geen schrik van deze toch wel vaak controversiële man?
Renée (schaterlach) : Paul kan wel verschrikkelijk te keer gaan, maar ik had helemaal geen schrik van hem. Je bent jong en je stort je erin. Tussen mij en Paul was er steeds een non-verbale communicatie. Ik wilde echt wat bereiken en ik was aan het werken met een man die vol passie zit over film maken. In eerste instantie hadden we natuurlijk Spetters. Toen de film uitkwam werden we geconfronteerd met heel veel kritiek en protestacties. Vaak was dat door mensen die niet eens de film hadden gezien en toen ze die achteraf wel zagen, snapten ze dat we het tegendeel toonden waar zij tegenop kwamen. Pauls filmstijl plaatst het wit hard tegenover het zwart. Soms roept dit de woede op van een heleboel mensen. Achteraf bekeken was Paul zijn tijd ver vooruit.
En toch zou je een film als Spetters nu niet meer kunnen maken…
Renée : Dat klopt. In zekere zin vind ik het positief dat we nu weten hoe we om moeten gaan met diversiteit of hoe we met respect voor vrouwen moeten omgaan. Maar ik heb wel in iedere film van Paul Verhoeven een sterke vrouw gespeeld, nooit was ik een slachtoffer, meestal een femme fatale! Mijn karakters hadden steeds de touwtjes stevig in handen, maar Paul houdt ervan om te provoceren. Of Paul dat nu deed omdat hij bang is van vrouwen of niet, moet je maar eens aan hem vragen! (lacht)
En toch Renée, keek men vroeger vaak naar Nederlandse films omdat men wist dat de actrices op een bepaald moment uit de kleren gingen.
Renée : Dat is door het internet nu niet meer nodig. Die scènes werden vaak uit zijn context getrokken en door de persaandacht uitvergroot, want de meeste scènes stonden steeds in dienst van het verhaal. Maar ja, wie weet waren wij Nederlanders gewoon wat vrijer dan jullie Belgen? (lacht)
Provocateurs zijn een uitstervend ras geworden, zijn we niet te braaf geworden?
Renée: Nou ja, de tijd is ook wel veranderd. Ik weet niet of wij te braaf zijn geworden. Ik maakte deel uit van de jury van het Filmfestival van Oostende en ik zag er toch heel wat films die buiten de lijntjes kleuren en die een bepaalde discussie willen losmaken. Dat is voor mij nog altijd het belangrijkste. Dat zie je bijvoorbeeld ook in Sweet Dreams waarin we toch anders omgaan met ons koloniale verleden.
Ik heb enorm veel bewondering voor de beslissingen die jij maakte als actrice. Door Spetters kende heel de wereld jou als Fientje, het sekssymbool. Nadien koos je wel voor Van De Koele Meren Des Doods van Nouchka van Brakel. Ging jij er bewust mee om dat je als actrice zo’n breed mogelijk palet moest bewandelen?
Renée: Nou, zo bewust ging ik daar nu ook niet mee om hoor. Dat gebeurt eigenlijk bij mij op een vrij intuïtieve manier. Als ik het personage voor me zie en ik snap haar beweegreden, hoe controversieel het soms ook mag zijn, dan weet ik dat dit iets voor mij is. Van De Koele Meren Des Doods is door het succes van Sweet Dreams opnieuw opgepikt en de gerestaureerde versie die tot stand kwam via het Amsterdamse EYE-museum werd daarna in 48 bioscopen vertoond, en dat 42 jaar na datum! Deze film is nu ook in de Verenigde Staten door het label Cult Epics opgepikt en krijgt goede recensies, wat er toch op wijst dat dit een universele en tijdloze film is. Er is bij Sweet Dreams, maar ook bij Van De Koele Meren Des Doods hard gewerkt om er iets moois van te maken en dan is het succes een extra bonus.
De Vierde Man is niet Verhoevens bekendste, wel zijn meest persoonlijke film. Jij speelde hierin de hoofdrol, ik neem aan dat de film ook voor jou een speciale betekenis had?
Renée: Absoluut, want de film werd internationaal opgepikt en kreeg wereldwijd goede kritieken. Het was zeker geen gemakkelijke rol omdat mijn personage ook in de paranoïde gedachtenkronkels van de schrijver moest kloppen. Enerzijds is ze de zwarte weduwe – een spin die na het paren het mannetje doodt – maar anderzijds is ze ook iemand die heel veel pech heeft gehad in haar leven. Maar het is gelukt en dankzij de rol hebben we nadien internationale kansen gekregen.
Ben je nooit kwaad geweest op Paul Verhoeven? Hoewel ik Sharon Stone fenomenaal vind in Basic Instinct, had hij de rol ook aan jou kunnen geven.
Reneé (schaterlach): Weet je dat we daar effectief mee bezig geweest zijn? Maar Amerika is en blijft chauvinistisch. Buitenlandse acteurs waren minder populair. Het systeem werkt daar helemaal anders dan hier en Verhoeven had op dat moment niet de zeggingskracht die hij later wel zou krijgen en de producenten hebben er de macht. Je accepteert de dingen zoals ze zijn. Sharon Stone was zoals je zegt fenomenaal en wie weet was het met mij een heel andere film geworden, maar dat zijn dingen die je achteraf niet weet.
Toch ben je in Hollywood terecht gekomen…
Renée : Ja, ik deed mee aan heel wat Amerikaanse co-producties en miniseries die vooral in Oost-Europa gedraaid zijn, ook was ik te zien in de sciencefictionfilm Eve Of Destruction.
Wat een soort van vrouwelijke Terminator is…
Renée : Juist, ik had de rol te danken aan het feit dat ik de enige actrice was die geen problemen had om een robot killer en een wetenschapster te spelen. Nou ja, ik hield me totaal niet bezig met image. Ik wilde gewoon spelen, want wanneer krijg je als vrouw de kans om een hoofdrol te spelen?. De film werd een flop omdat hij op de dag uitkwam dat de Golfoorlog begon. Men had ook niet op de juiste doelgroep gefocust. Men mikte, zeker met Gregory Hines die mijn tegenspeler was, op jongens die van actie hielden maar eigenlijk was de film meer een psychologische thriller. Het was zelfs zo dat er meer vrouwen kwamen kijken omdat die Gregory Hines heel leuk vonden. Tja, soms mikken ze wel eens verkeerd, hee? De film heeft achteraf wel een cultstatus gekregen.
Je hebt het wel niet verder geprobeerd om door te breken in Hollywood.
Renée: Neen, in zekere zin was ik verwend. Ik had reeds mooie rollen in Nederland mogen doen en in die tijd waren je kansen als buitenlandse actrice sowieso beperkt. Ik had heimwee naar de films van Europa en de manier van denken van Europa. Dan had je ook nog het bijkomende probleem dat het moeilijk is om een huwelijk in stand te laten houden met iemand die steeds op verre afstand zit. Ik keerde dus terug naar Amsterdam en draaide nadien heel veel in Duitsland. We moeten er ook niet moeilijk om doen dat het als vrouw lastiger is om op oudere leeftijd een mooie rol te pakken te krijgen. Daardoor heb ik me een aantal jaren toegelegd op theater en ik merkte dat ik daar ook gelukkig van werd. Het werkproces, of dat nu voor film of theater is, blijft het leukste wat er is.
Jouw terugkeer naar het witte doek kwam deels door Luca Guadagnino die jou een rol gaf is zijn remake van Suspiria. Hoe kwam die bij jou terecht?
Renée: Luca is een heel grote fan van Paul Verhoeven. Het idee van Luca was dat hij voor zijn remake van Dario Argento in de cast alle vrouwen had die hijzelf bewonderde en ik maakte daar deel van uit. Luca is een heel inspirerende man, ook al moesten we tijdens het draaien soms op de tanden bijten. Zo zaten we echt te rillen van de kou in een hotel dat ergens op een berg lag. Dat was afzien, maar tegelijkertijd ook leuk (lacht).
De grote terugkeer kwam er met Sweet Dreams waar jij het Gouden Kalf voor kreeg.
Renée: Ja, daarvoor kreeg ik ook in Locarno het Gouden Luipaard. Al deze waarderingen waren heel bijzonder. Sweet Dreams zou grotendeels in Indonesië opgenomen worden, maar door het covid-virus zaten zij nog langer in lockdown waardoor de opnames alsmaar werden uitgesteld. We kregen schrik dat het uiteindelijk op niets zou uitdraaien tot één van de producenten het idee kreeg om de film te gaan opnemen op het Franse eiland Réunion. Het was bovendien echt wel kicken toen we tijdens de viewings zagen dat de eigenzinnige en surrealistische visie van Ena Sendijarević door het publiek werd opgepikt. Er was niet alleen een gedetailleerd draaiboek, maar Sendijarević slaagde er ook in om via humor en eigenzinnige keuzes een heel discutabele tijd uit de Nederlandse geschiedenis aan de kaak te stellen.
En weer speel je een vrouw met macht.
Renée: Neen, toch niet. Dat hoopt ze! Mijn personage probeert wel om dingen te manipuleren, maar ze heeft er wel de zoon voor nodig. Rond 1900 had je als vrouw maar weinig macht.
Was er niemand die je het kwalijk nam dat je die zwarte bladzijde uit de geschiedenis van je land weer oprakelde?
Renée: (lacht) Neen, daar zijn we niet op aangesproken. Het was wel het jaar van de excuses van de regeringen voor het slavenverleden, maar veel heeft te maken met het feit dat Sweet Dreams bijna een observatie is en zo de menselijke verhoudingen blootlegt.
Zelf dacht ik “eindelijk weer eens een goede Nederlandse film die ver weg is van al die romcoms” en dan wordt hij op Amazon Prime gedropt zonder één Belgische bioscooprelease.
Renée: Ik snap het ook niet zo goed hoor. Ergens had de film nog wel meer potentie, ook in België denk ik. In Nederland haalden we de 75.000 bezoekers en dat is voor een arthousefilm best wel veel. Deze cijfers betekenen niets als je het met vroeger vergelijkt, maar laten we niet vergeten dat het behoorlijk lastig is om na de coronapandemie nog massaal mensen naar de bioscoop te lokken nadat al die streamingdiensten er zijn ingeburgerd. Een film als Bon Bini heeft het veel gemakkelijker, ook al is dat niet mijn soort film. Maar een film als Sweet Dreams of mijn nieuwste film Neem Me Mee moet het ook grotendeels hebben van de mond-aan-mond reclame. Will Koopman die Neem Me Mee regisseerde heeft dat perfect verwoord door te stellen dat tegenwoordig films in twee kampen worden opgedeeld en dat het bijzonder jammer is dat we deze twee niet meer naar elkaar kunnen laten toegroeien. Aan de taal ligt het in ieder geval niet, want heel wat Scandinavische films krijgen wel een buitenlandse release.
Laten we het hebben over Neem Me Mee. Ik wist niet of ik een komedie zag of niet, want het is best wel confronterend. Hoe omschrijf jij de film?
Renée (bulderlach) : Een tragikomedie! Er zijn best wel grappige momenten, maar anderzijds confronteert het je ook met de ouderdom en het feit dat je andere mensen nodig hebt. Ik zie het als een pleidooi tegen de eenzaamheid. Je hebt zeven personages en door de interactie met de andere medereizigers krijg je een heel andere kijk op hun problemen.
En afscheid van het leven, want jij speelt de echtgenote van Jeroen Krabbé wiens personage terminaal ziek is.
Renée : Klopt, en daar zijn ze ook alleen in. Ze moeten alle twee leren omgaan met het loslaten van het leven met elkaar, maar het is ook aandoenlijk omdat ze beide eveneens lucht nodig hebben. Maar los daarvan vond ik het zeer fijn om na 40 jaar weer met Jeroen te mogen werken en ook met Will Koopman die toen ik begon nog als script girl werkte en nu een succesvolle regisseuse is. Het was een leuke draaitijd, we waren op reis met elkaar en we zagen wij mensen die leken op de personages die wij als acteurs speelden.
Hoe ga je zelf om met het ouder worden?
Renée: Nou ja, ook ik hecht meer en meer belang aan het feit dat ik omringd wil worden met familie en vrienden. Ik woon nog niet zo lang in een woning in Amsterdam waar onderaan mijn man en ik wonen, terwijl boven mijn dochter en haar man en vier kinderen wonen. Het enige wat ons scheidt van elkaar is een tussendeurtje. Maar ik probeer toch ook om zo actief mogelijk in het leven te staan met een gezonde nieuwsgierigheid naar andere mensen en andere culturen. Ook in het filmvak. Ik heb echt een hekel aan verbitterde acteurs die er prat op gaan dat vroeger alles beter was. Het filmmedium is nu eenmaal veranderd. Door te werken met een nieuwe generatie filmmakers krijg je ook nieuwe energie!
Ben je nu met iets anders bezig?
Renée: Ja hoor, er komt nog een nieuwe film aan. Het is wel een kleine, maar interessante productie over euthanasie. Ik speel de moeder van een zoon die al zeven jaar bezig is met euthanasieplannen omdat hij geestelijk het leven niet aankan. Het is een film over afscheid.
Jouw favoriete film aller tijden…
Renée: Oh nee, dat is echt een moeilijke. Lange tijd is dat A Woman Under the Influence uit 1974 van John Cassavetes geweest. Ik hou ook veel van de films van de Coen-broers. Och, er is er zo veel moois om uit te kiezen en één daaruit pikken kan ik niet.
