Door de huidige staking ligt Hollywood plat op zijn gat en dan drukken we ons nog vrij zachtjes uit. Sinds de coronapandemie zijn de Hollywood-studio’s allerlei formules aan het uittesten met als doel de gulden middenweg te vinden tussen de klassieke bioscoopdistributie en de niet te stuiten streamers. Helaas ziet het ernaar uit dat de gouden toverformule – als die al bestaat – nog lang niet gevonden is.
2023 is een opmerkelijk jaar in de filmgeschiedenis geworden. Na een paar gigantische flops waarvan The Flash veruit de grootste is, zijn alle argusogen nu gericht op de zomerblockbusters die Hollywood weer op de kaart moet brengen. Disney lijkt met Indiana Jones and the Dial of Destiny nu al de grote verliezer te zijn. De nieuwe Mission Impossible lijkt op het eerste gezicht geen Top Gun-effect te hebben, maar Tom Cruise zal beslist zijn hachje wel weten te redden, net zoals je er zeker van kan zijn dat de vleesgeworden pop in haar roze outfit eveneens de bioscoopkassa’s zal doen rinkelen. Maar hoe zit het met Oppenheimer?
Oppenheimer heeft alvast het nadeel dat het de moeilijkste materie bevat van de drie. Nolan koos op de drie Batman-films nooit voor eenvoudig popcornvermaak en de vraag is of het publiek in tijden van oorlog überhaupt zit te smeken om de biografie te zien van de man die als de vader van de atoombom wordt beschouwd. Nolan wilde altijd een biopic maken met als eerste idee, ééntje over Howard Hughes. Martin Scorsese was hem echter voor en dus werd het er één over Oppie, zoals de wetenschapper door zijn vrienden genoemd wordt.
De kracht van deze film zit hem natuurlijk voor een groot deel in de maker: Christopher Nolan, één van de weinige regisseurs die ook vlotjes over de lippen rolt bij niet-cinefielen. Een man met een trouwe aanhang, ook al staat hij bekend om zijn “bombastische briljante, maar ook toch moeilijke” films. Een karaktertrekje dat jammer genoeg wederom getoond wordt in Oppenheimer. Niet dat deze biopic even moeilijk is als Tenet, toch is ook Oppenheimer weer een vrij zware klus voor de hersencellen geworden.
Een biografie over een natuurkundige kan natuurlijk niet gemaakt worden zonder de nodige wetenschappelijke uiteenzettingen waar een doorsnee mens alleen maar een punthoofd van krijgt, gelukkig zijn we gespaard gebleven van iets als The Theory of Everything, want Christopher Nolan is nog altijd Christopher Nolan.
Tom Cruise heeft er wellicht zijn tanden al kapot op geknarst, maar Nolan is de regisseur par excellence die wil aantonen dat IMAX de bioscoopervaring is die het publiek opnieuw naar de bioscoopzalen kan loodsen. De gevreesde 3D-brilletjes zijn ondertussen gedoemd om bij het schroot te belanden en 4DX hoort sowieso meer thuis in het decor van Bellewaerde dan in een bioscoopzaal, maar met IMAX kan je toch nog alle kanten uit. Voor zijn biografie over Oppenheimer schreef Nolan meteen geschiedenis, want het was de allereerste keer dat een cineast deze techniek gebruikte voor zwart-witbeelden.
Deze laatste werden vooral gebruikt in de rechtbankscènes met Lewis Lichtenstein Strauss (een compleet onherkenbare, maar wel briljante Robert Downey Jr.) als de voorzitter van de Atomic Energy Commission (AEC). Strauss wil aantonen dat Oppenheimer (Cillian Murphy in de rol van zijn leven) weliswaar het genie is achter de “bom die vrede bracht”, maar ook dat hij een communist was die zijn wetenschappelijke vondsten deelde met de Russen. Strauss beroept zich op vrij banale feiten, het zijn dan ook de tijden van het Mccarthyisme. Oppenheimer’s broer was een communist en ook zijn voormalig lief (Florence Pugh zoals je haar nog nooit zag) heeft het communistisch handboek van Karl Marx in haar huiskamerbibliotheek staan.
Deze hoorzitting neemt vrij veel tijd in beslag en het zijn dan ook filmmomenten waarbij je denkt dat Oppenheimer perfect in het rijtje past van spionagefilms als Tinker Tailor Soldier Spy. Hoewel cinematografisch perfect, al was het maar omdat je het gevoel hebt dat je naar een Hollywood-film uit de jaren 50 kijkt, dropt Nolan zo veel namen in een veel te korte tijdspanne dat hij hiermee ook wel eens het aandachtspunt van de modale filmfan zou kunnen verliezen.
Het onderzoek naar het feit of Oppenheimer al of niet mee heulde met de Russen is sowieso te lang uitgesponnen. Ook het antwoord op de fameuze hamvraag of drie uur nu te lang is of niet voor een film krijgt een volmondig “ja!” toegedeeld. Wel staat daar tegenover dat je een ontzettend ontroerend en boeiend beeld ziet van een wetenschapper die beseft dat hij bloed aan zijn handen heeft, zeker nadat president Truman zonder hem hierover in te lichten twee Japanse grootsteden trakteerde op diens uitvinding.
De uitvinding van de atoombom lag in de schoot bij verschillende wetenschappers zodat het uiteindelijk maar een kwestie van tijd was wie het eerst met een atoombom op de proppen zou komen. Voor de Joodse wetenschapper Oppenheimer was het van vitaal belang dat Amerika eerder zou zijn dan nazi-Duitsland, maar door het verloop van de geschiedenis waren het dus de Japanners die voor het eerst moesten ondervinden hoe het was om een atoombom op hun dak te krijgen. Een feit die nu iets te veel verpakt wordt als een fait divers, zeker als je weet dat Japan voor de lancering van de atoombommen in feite de oorlog reeds had verloren.
Het sterkste deel van de film is de gedrevenheid van Oppenheimer om de ultieme bom te ontwerpen. Als verwacht vormen de scènes van het Manhattan Project dat onder leiding stond van generaal-majoor Leslie Groves (een alweer schitterende Matt Damon) het hoogtepunt. In het Los Alamos Laboratorium werden de bommen – niet zonder risico – ontworpen. Het zijn stukken waarbij Nolan weer uitgebreid kan uitpakken met zijn geliefde bombast en dat ook met verve doet!
Cillian Murphy is perfect als de gebroken wetenschapper die beseft dat hij Amerika met de atoombom wel het best werkende zelfverdedigingssysteem heeft geschonken, maar er zich tegelijkertijd van bewust is dat het goedje eveneens een tikkende tijdbom is die de hele wereldbol naar de verdoemenis kan helpen. De hele cast is er sowieso één om de duimen en vingers bij af te likken, hoewel het jammer is dat er te weinig wordt gedaan met Emily Blunt en nog veel minder met Casey Affleck, de te mijden gladde paling uit het Pentagon!
Oppenheimer is grootse cinema al was het maar voor het cinematografische werk van Hoyte van Hoytema. Wel verslikt Nolan zich opnieuw in zijn eigen zelfgenoegzaamheid. Zo werkt de score van Ludwig Göransson – een Hans Zimmer-soundtrack avant la lettre – ronduit storend. Soms heeft een menselijk brein nood aan wat pauze, zeker als je een film over kernfysica in je strot geduwd krijgt die op de koop toe nog eens een ingewikkeld spionageplot heeft.
Maar los daarvan is deze biografie het werk van een cineast die als geen ander beseft dat Hollywood best nog wel een lang leven voor de boeg heeft zolang je maar origineel blijft. Is Oppenheimer nu de beste Nolan? Dat zal waarschijnlijk blijken bij de Oscars (en deels terecht), maar qua bioscoopcijfers gaat onze pronostiek er nu al vanuit dat Stereotiepe Barbie reeds volop vreugdedansjes aan het maken is!
(Oppenheimer is vanaf 22 november beschikbaar op 4K UHD, Blu-Ray en DVD.)
GENRE: biografie
JAAR: 2023
REGISSEUR: Christopher Nolan
CAST: Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh
Josh Hartnett, Casey Affleck, Rami Malek
Kenneth Branagh
LAND: USA
